Oud jaar, nieuwe dag

Het onveranderlijke uitspansel van de dag
en de Melkweg die 's nachts plots verschijnt
zijn volgens onze vluchtige, bedrieglijke waarneming verschillend.
Maar in de ruimte van essentie gaan ze samen.

(Natsok Rangdröl / Milarepa - uit: Jinpa, ISBN 90-74815928, 2000:155)

Wil je reageren? Meld je dan gewoon even aan...

Schoonheid is een Ding?

De neurologie pleegt een staatsgreep op de filosofie.  Dat is niets nieuws: de natuurkunde deed dat 5 eeuwen geleden ook al, en begon toen aan haar lange evolutie naar 'objectieve wetenschap'. Het was een gevolg van een lange strijd tussen 'geloven' en 'weten' - een strijd eigen aan monotheïstische culturen, en een die zelfs vandaag  niet is afgerond.  Tot op heden tracht men nog steeds bruggen te slaan om die twee bij elkaar te brengen.

Maar om dan meteen in een reductionisme te vervallen, waar het ene (meestal 'geloven') wordt herleid tot het andere ('weten'), gaat me toch iets te ver.  Nu is er weer Kevin Nelson, en zijn boek 'De goddelijke Hersenstam'. Goddelijke ervaringen zouden ontstaan door een foutmelding in de hersenstam.  Dat is hetzelfde als zeggen dat de Mona Lisa een plak hout, een beetje rood, een beetje bruin, een beetje groen en een veeg zwarte verf is.

Met alle respect uiteraard voor het wetenschappelijk onderzoek dat eraan is verbonden.  Maar dergelijk reductionisme laat geen ruimte voor de mens en zijn beleving, zijn schoonheidservaring, zijn mens-zijn.  Het is derhalve maar een klein stukje van het verhaal van het leven. Hoed u voor grootheidswaan, het is ergerlijk !


Wil je reageren? Meld je dan gewoon even aan...

Ik, jij, en andere onderscheidingen

"Het leven is lijden", zei de Boeddha, en je hoeft de nieuwsberichten niet te volgen om overtuigd te zijn van het hoge waarheidsgehalte van die uitspraak. Het lijkt wel of nu alles tegelijk aan het verschuiven is; de wereld die we kenden en die ons zo zeker leek, davert op haar grondvesten.  De oude structuren, instituten en denkwijzen van weleer moeten, willens nillens, plaatsmaken voor nieuwe.  Zelfs de vertrouwde ritmen van de natuur raken verward: is het nu herfst, of lente?  De forsythia bloeit terwijl haar bladeren afvallen; de merels, die er dit jaar al 5 maanden broedtijd hebben opzitten, beginnen alweer territoriaal te doen...

En de mensen voelen zich, vaak onbewust, in het nauw gedreven.  Dat uit zich in een verstarring in standpunten en gedrag: in het verkeer, in zaken, berichtgeving ...  meer een meer 'korte lontjes', wantrouwen en onwrikbaarheid. We moeten ons hoeden voor een algemene verglijding naar de individuele, ego-intentionele houding van 'kan me niet bommen, als ik het mijne maar heb' van het harteloze ego tegenover al het niet-ego daarbuiten... Hoe sterker dit exclusief  'of/of' denken zich wortelt, des te scherper zullen de vraagstukken die een inclusieve 'en/en' aanpak vereisen gesteld worden en onoplosbaar blijven. Het socialiseringsvermogen van de samenleving wordt in zijn kern aangetast.

Misschien moet onze oude structuur, die 'ik' van 'jij' onderscheidt, ook opnieuw worden bekeken?  Zijn we niet twee golven, maar een en dezelfde oceaan?

Wil je reageren? Meld je dan gewoon even aan...

Sneller dan licht

Wie denkt ooit de omniscientia te bereiken heeft nog even werk.  Zelfs de wetenschap staat nog voor verrassingen.  Sneller dan licht?  Onmogelijk, maar sinds kort toch alweer misschien ook niet...  En ook de grote eenmakingstheorie van alle fysische krachtwerkingen in het universum is een raadselachtige kaleidoscoop van meer dan  drie dimensies.

Dan hebben we het zelfs nog niet eens over levende materie.  Als we de levende natuur beschouwen horen we bijna even vaak nieuws over soorten die verdwijnen uit de biodiversiteit, als over de ontdekking van nieuwe species.  Men zou voor minder met een theorie van 'steady state' kunnen komen aandraven.

Maar uiteindelijk kunnen we wel zoeken naar de werkelijke snelheid van het licht, het toppunt van snelheid is gewoon ER ZIJN.  Toch?

Wil je reageren? Meld je dan gewoon even aan...

Leven is elke dag een beetje sterven

In onze cultuur wordt de dood nog steeds zo veel mogelijk genegeerd.  Sterven gebeurt aan anderen, niet aan onszelf.  Een 'te mijden situatie', maar dat maakt de confrontatie des te harder.  Bikkelhard zelfs. 

Het verschil tussen een ongeneeslijk zieke en een gezond persoon is niet dat die ene gaat sterven, maar dat hij het sterven niet meer kan negeren. We weten allemaal wel ergens dat we zullen sterven. Maar het leven krijgt plots een heel andere betekenis als we verplicht worden ons sterven erin te integreren.

Misschien is dat wel de grootste levensles. En de moeilijkste...
Ben je er klaar voor?

Wil je reageren? Meld je dan gewoon even aan...

Hoe vast staat de werkelijkheid?

Er valt nog veel te leren in de chemie.  De tabel van Mendeleev is aan herziening toe, zo blijkt: een atoom is niet noodzakelijk meer een kern met een vast aantal electronen, er kan variatie op zitten - de ene keer al eens een electron of twee meer of minder dan de andere keer. Variabele atomen, dus, waaronder waterstof en zuurstof - twee sleutelelementen voor het leven op aarde.  (Wie meer wil weten, checkt er best even de berichtgeving erover (Knack, 20/4/2011)).

Ook in de genetica is er nu recent een gen ontdekt dat eigenschappen ontwikkelt naargelang het geslacht van het lichaam waarin het terechtkomt.  D.w.z. hetzelfde gen, verschillende eigenschappen volgens context.  Dit doet een beetje denken aan de kwantumfysica, waar de resultaten van de waarneming afhankelijk worden van de context van het experiment.

Met andere woorden: niets staat zo vast als we zouden verwachten.  De vraag is: treft dit de hele westerse filosofie, gebaseerd op het denken in termen van 'Zijnden', niet in haar diepste fundamenten?  Zullen we eindelijk het afgelijnde 'denken-in-hokjes' kunnen verlaten?

Wil je reageren? Klik op 'reacties' en meld je gewoon even aan.
Kies profiel 'Naam/URL' (geef enkel je naam in), tik je tekst en verzend...

Jeugd en Wetenschap

Ruk voor de verandering eens een veld planten van een ander uit als je ertegen bent dat ze daar staan. Het is eens iets anders.   Je trekt wel onmiddellijk de aandacht, maar die verdwijnt weer even snel als ze gekomen is en begrip krijg je er bij de meesten in onze gemeenschap niet voor. 

Zelf  ben ik voorstander van andere communicatiemiddelen. Toegegeven, de gewassen groeien misschien 'in dienst van de wetenschap' - genetisch gewijzigd als ze zijn - en daar zijn vraagtekens bij te plaatsen. Want kunnen we er wel op vertrouwen dat, eenmaal de wetenschap haar resultaten heeft gehaald en deze vrijgeeft aan de wereld en de commercie, daar ethisch mee zal omgesprongen worden?
Wie zou bovendien durven beweren te kunnen voorzien wat de lange-termijn impact van ggo's op wereld en mens zal zijn?

En toch... zou wetenschap vandaag zijn wat ze geworden is als haar wetenschappers, doorheen de geschiedenis, deze lange-termijnvisie hadden gehad?

Wil je reageren? Maak gebruik van de 'Reacties' link...

Cultuurmix?

Deze lente was ik een ruime week in Kathmandu.  Het was 10 jaar geleden dat ik er nog was gepasseerd, Een verkoper vroeg me, nadat ik had verteld dat het niet mijn eerste bezoek aan Kathmandu was, of er in die tijd veel veranderd was. In een poging diplomatisch te antwoorden, zei ik dat veel nog hetzelfde was alleen 10 jaar ouder. In een stad die overwegend Hindu is maar ook veel Boeddhisten telt, blijft het onderscheid sterk afgelijnd.  De gemeenschappen leven er naast elkaar in verschillende stadskwartieren  Als je van de ene naar de andere cultuur rijdt, kan je zo de grens zien.  Ook Singapore heeft officiëel de Chinese wijk, de Indische wijk, de 'koloniale' wijk; in Xi'an heb je de moslimwijk rond de grote moskee als een cel binnen de oude stadsmuren ...

Het is allemaal heel herkenbaar.  Destijds had je ook de 'Vlaamse wijken' in Detroit - het is des mensen om aansluiting te zoeken bij gelijkgestemden.  Het is een overleeftechniek: een vorm van bestendigheid creëren in een voortdurend veranderende wereld.  Maar evolutie is slechts mogelijk op het kruispunt, waar de uitdagingen liggen.  Het is een kwestie van daar doordacht mee om te gaan.



Wil je reageren? Maak gebruik van de 'reacties' link...

Het wonder van de natuur

"Een wonder is geen wonder" zei Simon Stevin, en dat is een uitstekend uitgangsprincipe voor wie aan wetenschap wil doen. Houden zo, er is geen plaats voor mirakels in de wetenschap.

Maar als ik in de tuin de lente in al haar uitbundigheid de natuur uit haar voegen zie doen barsten, dan barst ik mee open op die stroom van jonge energie, die toch telkens weer wonderlijk en mysterieus is. Ondanks alle wetenschap weten we nog steeds niet wat leven ís. Komt dat misschien omdat we er middenin zitten?

Wil je reageren? Maak gebruik van de 'reacties' link...

6.999.999.999 en ik

Binnenkort lopen we met z'n 7 miljard rond op deze prachtige blauwe planeet.   Chuang-tzu zei dat het dankzij de kleine afmetingen van mijn voeten is dat er nog zoveel plaats is om naartoe te gaan, maar die bewegingsruimte is ook al aan het krimpen.  En 7 miljard ecologische voetafdrukken (of zijn het dan 14 miljard sporen?) wordt nijpend, om maar te zwijgen van die van ontploffende kernreactoren en brandende oliebronnen.

Het is hoog tijd voor een andere samenleving. Er moeten nieuwe gemeenschapsvormen bedacht worden; de oude 'instituten' passen niet meer op de nieuwe situatie. Want de druk van het samenleven verhoogt alleen maar, de ruimte wordt kleiner, de stress verhoogt. We dringen voortdurend elkaars ruimte binnen. Tolerantie en flexibiliteit worden moeilijker te handhaven.  De soevereniteit van het individu wordt onhoudbaar: kunnen we zomaar 7 miljard 'ikken' slikken? 

Wat kunnen we eraan doen? Moeten we massaal en collectief vergrijzen? Allemaal de boer op? Filosofisch mee de golf uitsurfen? Overgaan tot wereldleiderschap? Onze naaste liefhebben?

Wil je reageren? Maak gebruik van de 'reacties' link...

De wil tot leven

Met hun meest recente trendy onderzoek naar bewustzijn en geest, betreden de neurowetenschappen het domein dat tot nog toe voor de filosofie was gereserveerd. En hoewel we erover moeten blijven waken dat ze daarbij niet vervallen in reducties, is het een goede zaak dat de band met het menselijk lichaam weer nauw wordt aangehaald, en al ons cultureel ingebedde geest / lichaam dualisme wat losser wordt.

We weten al dat de natuur, die niets weggooit, de hersenen in verschillende stadia heeft laten evolueren. De hersenen van de mens produceren gedrag, geest en bewustzijn, maar die van andere diersoorten slechts gedrag, soms ook geest maar niet altijd bewustzijn. Het hangt af van hun plaats in de evolutionaire boom.  Maar fundamenteel, op celniveau, ging het en gaat het er nog steeds om de efficiëntie te vergroten waarmee ons organisme - deze complexe gemeenschap van cellen - inspeelt op de invloeden van buitenaf en zo beantwoordt aan de gezamelijke drang van elke cel om te léven. (Verbaast het nog dat het Boeddhisme de geest als zesde zintuig beschouwt?) 

De parallellen met onze menselijke socio-culturele gemeenschap zijn legio. Haar sociale wortels liggen reeds vervat in onze cellen; de verbondenheid van alle levende wezens heeft letterlijk een fysieke oorsprong. De mens, én de mensheid, zijn elk een complexe levensgemeenschap: de mens levert met elke vezel van zijn lichaam de "blauwdruk voor de zienswijzen en intenties van de bewuste geest" (Damasio), en élke mens, zonder uitzondering, draagt bij tot de gemeenschap.

En in welk licht komen thema's als discriminatie, geestesziekten, eenzaamheid, zelfdoding te staan?

De onverschilligheid van het teveel

Vondel heeft het mooi verteld: Lucifer en de zijnen, jaloers op de mens.  Niet om de paradijselijke overvloed, maar om het aanzien van de mens in Gods ogen.  Concurrentie, dus.  Echt verwonderlijk kan dat niet zijn: Vondels ouders waren handelaars uit de bedrijvige havenstad Antwerpen die verhuisden naar Amsterdam, al evenzeer een centrum van commercie en lokale politiek - concurrentie herkende hij vanop mijlen afstand.

Ik vraag me af of Vondel vandaag hetzelfde accent zou leggen.  Want het gaat nog steeds om macht en geld, maar óók om overvloed. Wij houden nog steeds vast aan de mythe van het verloren paradijs, en in onze flauwe imitatie ervan verzuipen we ons in overvloed - voor de meerderheid van de wereldbevolking nog steeds een verre droom.  De druk van het teveel wordt voor velen van ons onverdraaglijk: keuze-angst, verlies van grenzen, toename van psychische aandoeningen, stress, chronische vermoeidheid,... en niet in het minst: sociale onverschilligheid en intolerantie.

En ergens onder die berg van het teveel ligt het verlaten pad van de matigheid.  Wie durft het nog bewandelen?